ABD’nin NATO üzerinden genişleme krizi, Rusya Federasyonu’nun Donetsk ve Lugansk bölgelerini tanıyarak yaptığı atılımlarla sonuçlanırken, beklendiği üzere Batı bir defa daha Rusya Federasyonu’na karşı yaptırımları devreye sokuluyor. Almanya, güç gereksinimi açısından kıymet taşıyan Rusya ile Kuzey Akım-2 çizgisini durdurduğunu duyurdu. Rusya’nın ataklarıyla doğalgaz ve petrol meblağları yükselirken güç denklemi Batı’yı düşündürüyor.
Gelişmeleri eski BOTAŞ yetkilisi ve güç uzmanı Ali Arif Aktürk ile konuştuk.
‘Almanya’ya Kuzey Akım-2 sonucunı NATO baskısı aldırttı’
Ali Arif Aktürk, Kuzey Akım 1’den gaz sevkiyatının devam ettiğini belirtirken, Kuzey Akım-2’nin ise üçüncü partilerin teknik sertifikasyonu ve lisans sorunu üzere teknik sebeplerle sıkıntılara yol açmasının akabinde Almanya Başbakanı Scholz’a NATO’nun baskısıyla durdurulduğu görüşünde:
“Kuzey Akım 1’den halihazırda gaz akışı devam ediyor. Kuzey Akım 2’de ona paralel tıpkı kapasitede bir boru çizgisi inşa edilmişti. Ruslar bu sınırı eylül sonunda tamamladılar, içini de gaz doldurdular. Kendi standartları çerçevesinde testleri yaptılar fakat teknik olarak devreye almak için memleketler arası kabul edilmiş üçüncü partilerin teknik sertifikasyonu gerekiyordu. Orada Amerikan yaptırımlarından dolayı bunu yapacak şirketler ve bireyler, tasa duyarak teknik sertifikasyon konusunda sürüncemede kaldı. Ötesinde Kuzey Akım 2, AB toprağı Almanya’ya çıkıyor, regülasyon sürecinde lisanslanması gerekiyor. Ruslar orada aslında başta birtakım yanılgılar da yaptı. Operatör şirketin AB’de kurulmuş bir şirket olması gerekiyordu, bunun daha sonradan farkına vardılar. Avusturya’da bir şirket kurdular. Oradan süreç devam etti. Bu lisanslama süreci kolay bir müddetç değil, bunun üçüncü part erişim düzenlemesi üzere konular var. Bunları Ruslar da biliyordu. Güney Akım’ı Bulgaristan’a yapacakken bir anda vazgeçtiler, zira AB toprağıydı, bu yüzden Türkiye’ye çevirdiler. Bu sertifika alma konusunu bertaraf ettiler. Bu problemler masadaydı. Lisanslama süreci aslına bakarsan yıl sonuna kadar devam edecekti. Almanya Başbakanı’na NATO ülkelerinden baskı var. Fiili durumu anons etti ve askıya aldığını söylemiş oldu. Sigorta konusu işletme devrinde epeyce değerli. Ancak olağanda hangi firma sigorta etti bilmiyorum. Lakin sigorta şirketleri bunları ikinci pazarlarda satarlar. hiç bir sigorta şirketi bu riski almaz, ikinci pazarda satar. Bu ‘insurance’da sigortalar satılmıştı aslına bakarsanız, hukuken nasıl çözülür bilmiyorum. Lakin şu anda fiili bir durumu kamuoyuna açıklamış durumdalar.”
‘Kuzey Akım 2’nin 2024’e kadar çözüleceğini öngörüyorum, fiyatta arz talep istikrarı açısından ruhsal olarak bir tesiri olur’
Aktürk, Kuzey Akım-2’nin Avrupa’yı 2024’e kadar fazlaca etkilemeyeceği problemin 2024’e kadar çözüleceği öngörüsünde bulundu. Lakin Aktürk’e bakılırsa, fiyatlarda arz talep istikrarı açısından olmasa da ruhsal açıdan tesiri olur:
“Kuzey Akım 2024’e kadar Avrupa’yı epey etkilemez. 2019’da Ukrayna ile Gazprom transit ölçüleri üzerine yeni bir mutabakat yaptı. 2020’de 65 bcm, 2024’e kadar 40 bcm esasen milletlerarası tahkimi de olan bir taşıma muahedesi var. Şu anda Kuzey Akım 2’den bir akış da yok. 2024 öncesinde Kuzey Akım 2’nin çözüleceğini öngörüyorum. Fiyatta arz talep istikrarı açısından epeyce tesiri olmaz ancak ruhsal olarak bir tesiri olur. Medvedev bu biçimde bir açıklama yaptı fakat aslına bakarsanız Avrupa’da 2 bin dolarlara satılan spot kargolar oldu. Yarınki fiyat 84 euro megavatsaat, onu bin metreküpe çevirdiğimizde 975 bin dolar. Üzerine iletim ve dağıtımı koyduğunuzda Avrupalı tüketiciler bin metreküpünü bin 400 dolara tüketiyor. Medvedev’in açıklamasının yalnızca ruhsal tesiri olur. Kuzey Akım devreye girseydi, bin 400 dolar olurdu. Zira son birkaç yıldır PTF hayli at başıyla öne geçti. Hollanda’daki fiyatı etkiliyor. PTF, ‘Title Transfer Facility’, Hollanda’daki borsanın ismi. Avrupa’daki o fiyat endeksi, Uzakdoğu ile neredeyse yüzde 98 mertebesinde korole oldu. Bugün emtia fiyatları yalnızca Avrupa’da değil Uzakdoğu ve Latin Amerika’da da yüksek seyrediyor. Bu pandemi daha sonrasında süratle büyüyen, ısınan ekonomilerden kaynaklanan bir durum. IMF’nin deklare ettiğı İngiltere ve Fransa’nın büyüme suratları yüzde 8’lerde, Hindistan yüzde 9, Çin yüzde 8 küsur, ABD yüzde 5.9. ötürüsıyla emtia meblağları geneli itibariyle doğalgaz, petrol, altında artmış durumdaydı. Bunun Kuzey Akım 2’nin devrede olup olmamasıyla ilgisi yok.”
‘Petrol fiyatlarını Amerikan Merkez Bankası’nın faiz artışı Ukrayna krizinden daha fazla etkileyecektir’
Aktürk petrol fiyatlarının ise yaptırımların büyüklüğüne bağlı olarak etkileneceği görüşünde. Olayların boyutu Ukrayna’daki çizgileri etkilerse petrolün de gazın da fiyatının kısa vadede kimsenin önünü tutamayacağını lisana getiren Aktürk, durumun uzun vadede sürdürülebilir olmadığını vurguladı. Aktürk, FED’in faiz sonucunın da değerli olacağını kaydetti:
“Petrol fiyatlarını yaptırımların büyüklüğüne bağlı olarak etkileyebilir. Basından izlediğim kadarıyla epeyce tesiri olmaz lakin Ukrayna’daki gayret daha büyük boyutlara ulaşırsa, Rusya’nın Akdeniz’e inen petrol çizgileri da var, Ukrayna’da altı rafineri Rus petrolüyle besleniyor. Bunlar yalnızca Ukrayna için değil, Orta Avrupa’ya petrol eserleri satıyor. Karadeniz üzerinden dünyaya hem ham petrol satılıyor hem petrol eserleri satılıyor. Şayet olayların boyutu Ukrayna’daki petrol boru çizgilerini etkilerse esasen petrolün de gazın da fiyatının kısa vadede kimse önünü alamaz, uzun vadede sürdürülebilir değil. Lakin bu biçimde olacağını sanmıyorum. Önümüzdeki hafta brent petrol tahminen 110 doları bulur lakin geri döner. Burada hem Avrupa Merkez Bankası’nın birebir vakitte Fed’in faiz siyasetleri da değerli. Mali genişlemelerden geri dönüş yaparlarsa aslına bakarsanız hem petrol hem öbür emtia fiyatlarında bir gevşeme bekleniyor. Mart ayındaki Amerikan Merkez Bankası’nın faiz artışı değerli. O bile petrol meblağlarını Ukrayna krizinden daha fazla etkileyecektir.”
‘Doğalgaz petrol meblağlarının bu kadar yükselmesi Rusya’nın cari fazla vermesine de niye oluyor’
Bu krizde NATO’nun bağlayıcı bir karar alamayacağını tabir eden Aktürk’e nazaran bunun sebebi, Avrupa’da Rusya’ya karşı bir çıkar çatışması ve ticari münasebetler. Rusya’nın dış politikayı ‘satranç oyunu’ üzere oynadığını belirten Aktürk, Batı dünyasında ise liderlik sorunu bulunduğunu vurguladı:
“Rusya dış politikayı satranç oyunu üzere ince ince dokur. Şu anda dünyada başkan sorunu de var. Hem ABD’de Demokratlar’ın kazandığı seçimde Biden bu işi götüremiyor, İngiltere’de pasif bir önder var. Macron, nisan ayındaki seçimlere odaklandı. Almanya’daki başbakan da bakılırsave yeni geldi. Rusya bunu da kullanıyor. Doğalgaz petrol fiyatlarının bu kadar yükselmesi Rusya’nın cari fazla vermesine de niye oluyor. Ukrayna’yı çevreleyen askerlerin 40 bin tanesi 185 bin kişilik profesyonel bir ordunun modülü. Rusya’nın hudut ötesi müdahalesinde paraya da gereksinimi var. meblağların bu düzeye gelmesi de elini rahatlatıyor. Rusya motamot Kırım’daki ve daha evvel Gürcistan’daki satranç oyununu artık Donbass’ta oynuyor. Siyasi olarak tesiri olduğu Rus çoğunluğun da olduğu bölgede Kırım’da yaptığı defactonun bir benzerini burada da yapıyor. Minsk muahedesi artık geçti. Putin bugün NATO ile ilgili bir tahlil planı ortaya koydu. Batı bunu ister istemez bir biçimde kabul edecek. NATO toplantısından da bir şey çıkacağını sanmıyorum. Zira Avrupa’da Rusya’ya karşı çıkar çatışması da var. Almanya başta olmak üzere Türkiye’nin ticari bağları Rusya ile gaz ve nükleer santral bazında, petrol, buğday, gübre ithalatı konusunda epeyce büyük. NATO bu biçimde bağlayıcı bir karar alamaz. ötürüsıyla Rusya kartlarını güzel oynuyor.”
Gelişmeleri eski BOTAŞ yetkilisi ve güç uzmanı Ali Arif Aktürk ile konuştuk.
‘Almanya’ya Kuzey Akım-2 sonucunı NATO baskısı aldırttı’
Ali Arif Aktürk, Kuzey Akım 1’den gaz sevkiyatının devam ettiğini belirtirken, Kuzey Akım-2’nin ise üçüncü partilerin teknik sertifikasyonu ve lisans sorunu üzere teknik sebeplerle sıkıntılara yol açmasının akabinde Almanya Başbakanı Scholz’a NATO’nun baskısıyla durdurulduğu görüşünde:
“Kuzey Akım 1’den halihazırda gaz akışı devam ediyor. Kuzey Akım 2’de ona paralel tıpkı kapasitede bir boru çizgisi inşa edilmişti. Ruslar bu sınırı eylül sonunda tamamladılar, içini de gaz doldurdular. Kendi standartları çerçevesinde testleri yaptılar fakat teknik olarak devreye almak için memleketler arası kabul edilmiş üçüncü partilerin teknik sertifikasyonu gerekiyordu. Orada Amerikan yaptırımlarından dolayı bunu yapacak şirketler ve bireyler, tasa duyarak teknik sertifikasyon konusunda sürüncemede kaldı. Ötesinde Kuzey Akım 2, AB toprağı Almanya’ya çıkıyor, regülasyon sürecinde lisanslanması gerekiyor. Ruslar orada aslında başta birtakım yanılgılar da yaptı. Operatör şirketin AB’de kurulmuş bir şirket olması gerekiyordu, bunun daha sonradan farkına vardılar. Avusturya’da bir şirket kurdular. Oradan süreç devam etti. Bu lisanslama süreci kolay bir müddetç değil, bunun üçüncü part erişim düzenlemesi üzere konular var. Bunları Ruslar da biliyordu. Güney Akım’ı Bulgaristan’a yapacakken bir anda vazgeçtiler, zira AB toprağıydı, bu yüzden Türkiye’ye çevirdiler. Bu sertifika alma konusunu bertaraf ettiler. Bu problemler masadaydı. Lisanslama süreci aslına bakarsan yıl sonuna kadar devam edecekti. Almanya Başbakanı’na NATO ülkelerinden baskı var. Fiili durumu anons etti ve askıya aldığını söylemiş oldu. Sigorta konusu işletme devrinde epeyce değerli. Ancak olağanda hangi firma sigorta etti bilmiyorum. Lakin sigorta şirketleri bunları ikinci pazarlarda satarlar. hiç bir sigorta şirketi bu riski almaz, ikinci pazarda satar. Bu ‘insurance’da sigortalar satılmıştı aslına bakarsanız, hukuken nasıl çözülür bilmiyorum. Lakin şu anda fiili bir durumu kamuoyuna açıklamış durumdalar.”
‘Kuzey Akım 2’nin 2024’e kadar çözüleceğini öngörüyorum, fiyatta arz talep istikrarı açısından ruhsal olarak bir tesiri olur’
Aktürk, Kuzey Akım-2’nin Avrupa’yı 2024’e kadar fazlaca etkilemeyeceği problemin 2024’e kadar çözüleceği öngörüsünde bulundu. Lakin Aktürk’e bakılırsa, fiyatlarda arz talep istikrarı açısından olmasa da ruhsal açıdan tesiri olur:
“Kuzey Akım 2024’e kadar Avrupa’yı epey etkilemez. 2019’da Ukrayna ile Gazprom transit ölçüleri üzerine yeni bir mutabakat yaptı. 2020’de 65 bcm, 2024’e kadar 40 bcm esasen milletlerarası tahkimi de olan bir taşıma muahedesi var. Şu anda Kuzey Akım 2’den bir akış da yok. 2024 öncesinde Kuzey Akım 2’nin çözüleceğini öngörüyorum. Fiyatta arz talep istikrarı açısından epeyce tesiri olmaz ancak ruhsal olarak bir tesiri olur. Medvedev bu biçimde bir açıklama yaptı fakat aslına bakarsanız Avrupa’da 2 bin dolarlara satılan spot kargolar oldu. Yarınki fiyat 84 euro megavatsaat, onu bin metreküpe çevirdiğimizde 975 bin dolar. Üzerine iletim ve dağıtımı koyduğunuzda Avrupalı tüketiciler bin metreküpünü bin 400 dolara tüketiyor. Medvedev’in açıklamasının yalnızca ruhsal tesiri olur. Kuzey Akım devreye girseydi, bin 400 dolar olurdu. Zira son birkaç yıldır PTF hayli at başıyla öne geçti. Hollanda’daki fiyatı etkiliyor. PTF, ‘Title Transfer Facility’, Hollanda’daki borsanın ismi. Avrupa’daki o fiyat endeksi, Uzakdoğu ile neredeyse yüzde 98 mertebesinde korole oldu. Bugün emtia fiyatları yalnızca Avrupa’da değil Uzakdoğu ve Latin Amerika’da da yüksek seyrediyor. Bu pandemi daha sonrasında süratle büyüyen, ısınan ekonomilerden kaynaklanan bir durum. IMF’nin deklare ettiğı İngiltere ve Fransa’nın büyüme suratları yüzde 8’lerde, Hindistan yüzde 9, Çin yüzde 8 küsur, ABD yüzde 5.9. ötürüsıyla emtia meblağları geneli itibariyle doğalgaz, petrol, altında artmış durumdaydı. Bunun Kuzey Akım 2’nin devrede olup olmamasıyla ilgisi yok.”
‘Petrol fiyatlarını Amerikan Merkez Bankası’nın faiz artışı Ukrayna krizinden daha fazla etkileyecektir’
Aktürk petrol fiyatlarının ise yaptırımların büyüklüğüne bağlı olarak etkileneceği görüşünde. Olayların boyutu Ukrayna’daki çizgileri etkilerse petrolün de gazın da fiyatının kısa vadede kimsenin önünü tutamayacağını lisana getiren Aktürk, durumun uzun vadede sürdürülebilir olmadığını vurguladı. Aktürk, FED’in faiz sonucunın da değerli olacağını kaydetti:
“Petrol fiyatlarını yaptırımların büyüklüğüne bağlı olarak etkileyebilir. Basından izlediğim kadarıyla epeyce tesiri olmaz lakin Ukrayna’daki gayret daha büyük boyutlara ulaşırsa, Rusya’nın Akdeniz’e inen petrol çizgileri da var, Ukrayna’da altı rafineri Rus petrolüyle besleniyor. Bunlar yalnızca Ukrayna için değil, Orta Avrupa’ya petrol eserleri satıyor. Karadeniz üzerinden dünyaya hem ham petrol satılıyor hem petrol eserleri satılıyor. Şayet olayların boyutu Ukrayna’daki petrol boru çizgilerini etkilerse esasen petrolün de gazın da fiyatının kısa vadede kimse önünü alamaz, uzun vadede sürdürülebilir değil. Lakin bu biçimde olacağını sanmıyorum. Önümüzdeki hafta brent petrol tahminen 110 doları bulur lakin geri döner. Burada hem Avrupa Merkez Bankası’nın birebir vakitte Fed’in faiz siyasetleri da değerli. Mali genişlemelerden geri dönüş yaparlarsa aslına bakarsanız hem petrol hem öbür emtia fiyatlarında bir gevşeme bekleniyor. Mart ayındaki Amerikan Merkez Bankası’nın faiz artışı değerli. O bile petrol meblağlarını Ukrayna krizinden daha fazla etkileyecektir.”
‘Doğalgaz petrol meblağlarının bu kadar yükselmesi Rusya’nın cari fazla vermesine de niye oluyor’
Bu krizde NATO’nun bağlayıcı bir karar alamayacağını tabir eden Aktürk’e nazaran bunun sebebi, Avrupa’da Rusya’ya karşı bir çıkar çatışması ve ticari münasebetler. Rusya’nın dış politikayı ‘satranç oyunu’ üzere oynadığını belirten Aktürk, Batı dünyasında ise liderlik sorunu bulunduğunu vurguladı:
“Rusya dış politikayı satranç oyunu üzere ince ince dokur. Şu anda dünyada başkan sorunu de var. Hem ABD’de Demokratlar’ın kazandığı seçimde Biden bu işi götüremiyor, İngiltere’de pasif bir önder var. Macron, nisan ayındaki seçimlere odaklandı. Almanya’daki başbakan da bakılırsave yeni geldi. Rusya bunu da kullanıyor. Doğalgaz petrol fiyatlarının bu kadar yükselmesi Rusya’nın cari fazla vermesine de niye oluyor. Ukrayna’yı çevreleyen askerlerin 40 bin tanesi 185 bin kişilik profesyonel bir ordunun modülü. Rusya’nın hudut ötesi müdahalesinde paraya da gereksinimi var. meblağların bu düzeye gelmesi de elini rahatlatıyor. Rusya motamot Kırım’daki ve daha evvel Gürcistan’daki satranç oyununu artık Donbass’ta oynuyor. Siyasi olarak tesiri olduğu Rus çoğunluğun da olduğu bölgede Kırım’da yaptığı defactonun bir benzerini burada da yapıyor. Minsk muahedesi artık geçti. Putin bugün NATO ile ilgili bir tahlil planı ortaya koydu. Batı bunu ister istemez bir biçimde kabul edecek. NATO toplantısından da bir şey çıkacağını sanmıyorum. Zira Avrupa’da Rusya’ya karşı çıkar çatışması da var. Almanya başta olmak üzere Türkiye’nin ticari bağları Rusya ile gaz ve nükleer santral bazında, petrol, buğday, gübre ithalatı konusunda epeyce büyük. NATO bu biçimde bağlayıcı bir karar alamaz. ötürüsıyla Rusya kartlarını güzel oynuyor.”