Ancak Dünya Meteoroloji Örgütü’nün (WMO) dün doğruladığına göre, ozon katmanındaki delikler, onu onarmak için on yıllardır süren global eforlar yardımıyla küçülüyor.
Bilim adamları birinci vakit içinderda 1985’te Antarktika üzerinde bir boşluk keşfettiler. Birkaç yıl daha sonra, dünyanın dört bir yanındaki ülkeler, “ozonu incelten maddeleri” basamaklı olarak ortadan kaldırmak için global bir efor olan Montreal Protokolünü kabul ettiler. Ve artık, bu çalışma yardımıyla, bilim adamları ozon katmanının önümüzdeki senelerda olağan, sağlıklı hali üzere görünmesini bekliyorlar. Bu, insanlarda cilt kanseri ve katarakt riskinin yanı sıra bitki ve ekinlerde güneş hasarı riskini azaltacak bir gelişme.
WMO 2066 civarında, ozon katmanının Antarktika üstündeki 1980’deki haline geri döneceğini düşünüyor. Ozon incelmesi en şiddetli burada olduğu için, başka alanların daha da çabuk güzelleşmesi bekleniyor. Kuzey Kutbu’nun üstünde, ozon katmanı 2045’te 1980’deki üzere görünecek. Dünyanın geri kalanı içinse bu güzelleşmenin 2040’a kadar gerçekleşmesi bekleniyor. Birleşmiş Milletler uzmanlarından oluşan bir heyet bu bulguları dün Amerikan Meteoroloji Derneği’nin yıllık toplantısında sundu. Olağan ki bu ilerleme, ozon katmanını incelten hususları sınırlayan siyasetlerin yürürlükte kalmasına bağlı.
Kıyamet senaryosu şimdilik ertelendi! Son anda kurtulduk!
Stratosferdeki ozon molekülleri, güneşten gelen ziyanlı UV-B ışınımunu emerek birçoklarının bize ulaşmasını engelliyor. Bu, atmosferimizde daima olarak ozon oluşturma ve yok etme sürecinin bir modülü. Lakin birtakım kimyasallar yükseldiğinde bu istikrar bozuluyor ve yaratılandan daha fazla ozonun yok bulunmasına niye oluyor.
En makus hatalılardan kimileri, bir vakit içinder soğutma, iklimlendirme, aerosol spreyler ve bir dizi öbür eserde kullanılan kloroflorokarbonlar (CFC’ler) ve CFC’ler için daha az ziyanlı ikameler olarak geliştirilen hidrokloroflorokarbonlar (HCFC’ler). her neyse ki, şimdiye kadar, Montreal Protokolü ozon katmanını incelten unsurların yaklaşık %99’unu etaplı olarak ortadan kaldırmayı başardı.
Ozon katmanını muhafazaya yönelik global muahede, iklim değişikliğini yavaşlatma uğraşları için de faydalı. Ozon tabakasını incelten hususlar, HFC olarak isimlendirilen ve kuvvetli sera gazı salınımı olan öteki bir kimyasal sınıfıyla değiştirildi. Kigali Muahedesi, gezegeni ısıtan kimyasalları sınırlamak için 2016 yılında Montreal Muahedesine eklendi. HFC’leri global olarak baltalamanın global ısınmayı kıymetli ölçüde – 2100 yılına kadar yarım santigrat dereceye kadar – azaltması bekleniyor. Bağlam açısından, dünya sanayi öncesi devirden bu yana aslına bakarsanız yaklaşık 1,2 santigrat derece ısındı ve bu, bugün yaşadığımız çok hava olaylarının birçoklarını şiddetlendiriyor.
Ancak WMO’nun âlâ haberleriyle ilgili bir iklim uyarısı var. Uzmanlar heyeti, fosil yakıtları yakarak verdiğimiz zararın bir kısmını geri almak için kasıtlı olarak iklimi ve atmosferi manipüle eden “jeomühendisliğin” ozon katmanında potansiyel olarak kendi bedelini ödeyebileceği konusunda uyarıyor. Taraftarlar, bu taktiğin gezegeni soğutmaya yardımcı olabileceğini düşünüyor zira aerosoller güneş ışığının bir kısmını uzaya geri yansıtabiliyor. Fakat, WMO dayanaklı yakın tarihindeki bir rapora göre bunlar “önemli riskler taşır ve istenmeyen sonuçlara niye olabilir”. Ve birtakım iklim uzmanları, bir teşebbüsün yakın vakitte stratosferde yansıtıcı kükürt parçacıkları salma teşebbüsü konusunda alarm zillerini çaldı bile.
Bilim adamları birinci vakit içinderda 1985’te Antarktika üzerinde bir boşluk keşfettiler. Birkaç yıl daha sonra, dünyanın dört bir yanındaki ülkeler, “ozonu incelten maddeleri” basamaklı olarak ortadan kaldırmak için global bir efor olan Montreal Protokolünü kabul ettiler. Ve artık, bu çalışma yardımıyla, bilim adamları ozon katmanının önümüzdeki senelerda olağan, sağlıklı hali üzere görünmesini bekliyorlar. Bu, insanlarda cilt kanseri ve katarakt riskinin yanı sıra bitki ve ekinlerde güneş hasarı riskini azaltacak bir gelişme.
WMO 2066 civarında, ozon katmanının Antarktika üstündeki 1980’deki haline geri döneceğini düşünüyor. Ozon incelmesi en şiddetli burada olduğu için, başka alanların daha da çabuk güzelleşmesi bekleniyor. Kuzey Kutbu’nun üstünde, ozon katmanı 2045’te 1980’deki üzere görünecek. Dünyanın geri kalanı içinse bu güzelleşmenin 2040’a kadar gerçekleşmesi bekleniyor. Birleşmiş Milletler uzmanlarından oluşan bir heyet bu bulguları dün Amerikan Meteoroloji Derneği’nin yıllık toplantısında sundu. Olağan ki bu ilerleme, ozon katmanını incelten hususları sınırlayan siyasetlerin yürürlükte kalmasına bağlı.
Kıyamet senaryosu şimdilik ertelendi! Son anda kurtulduk!
Stratosferdeki ozon molekülleri, güneşten gelen ziyanlı UV-B ışınımunu emerek birçoklarının bize ulaşmasını engelliyor. Bu, atmosferimizde daima olarak ozon oluşturma ve yok etme sürecinin bir modülü. Lakin birtakım kimyasallar yükseldiğinde bu istikrar bozuluyor ve yaratılandan daha fazla ozonun yok bulunmasına niye oluyor.
En makus hatalılardan kimileri, bir vakit içinder soğutma, iklimlendirme, aerosol spreyler ve bir dizi öbür eserde kullanılan kloroflorokarbonlar (CFC’ler) ve CFC’ler için daha az ziyanlı ikameler olarak geliştirilen hidrokloroflorokarbonlar (HCFC’ler). her neyse ki, şimdiye kadar, Montreal Protokolü ozon katmanını incelten unsurların yaklaşık %99’unu etaplı olarak ortadan kaldırmayı başardı.
Ozon katmanını muhafazaya yönelik global muahede, iklim değişikliğini yavaşlatma uğraşları için de faydalı. Ozon tabakasını incelten hususlar, HFC olarak isimlendirilen ve kuvvetli sera gazı salınımı olan öteki bir kimyasal sınıfıyla değiştirildi. Kigali Muahedesi, gezegeni ısıtan kimyasalları sınırlamak için 2016 yılında Montreal Muahedesine eklendi. HFC’leri global olarak baltalamanın global ısınmayı kıymetli ölçüde – 2100 yılına kadar yarım santigrat dereceye kadar – azaltması bekleniyor. Bağlam açısından, dünya sanayi öncesi devirden bu yana aslına bakarsanız yaklaşık 1,2 santigrat derece ısındı ve bu, bugün yaşadığımız çok hava olaylarının birçoklarını şiddetlendiriyor.
Ancak WMO’nun âlâ haberleriyle ilgili bir iklim uyarısı var. Uzmanlar heyeti, fosil yakıtları yakarak verdiğimiz zararın bir kısmını geri almak için kasıtlı olarak iklimi ve atmosferi manipüle eden “jeomühendisliğin” ozon katmanında potansiyel olarak kendi bedelini ödeyebileceği konusunda uyarıyor. Taraftarlar, bu taktiğin gezegeni soğutmaya yardımcı olabileceğini düşünüyor zira aerosoller güneş ışığının bir kısmını uzaya geri yansıtabiliyor. Fakat, WMO dayanaklı yakın tarihindeki bir rapora göre bunlar “önemli riskler taşır ve istenmeyen sonuçlara niye olabilir”. Ve birtakım iklim uzmanları, bir teşebbüsün yakın vakitte stratosferde yansıtıcı kükürt parçacıkları salma teşebbüsü konusunda alarm zillerini çaldı bile.