Türkiye’nin dış siyasette Doğu Akdeniz siyasetlerindeki ‘geri çekilme’ haline karşılık Karadeniz ve Doğu Avrupa’da görünürlüğü artarken, Ortadoğu’da Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile açtığı yeni sayfayı genişletme isteği dikkat çekiyor.
NATO’nun Letonya’nın başşehri Riga’daki dışişleri bakanları toplantısı öncesinde Ukrayna ve Belarus odaklı kriz ağırlaşırken, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’dan Rusya Federasyonu ile Ukrayna içinde esir takası dahil ‘arabuluculuk’ dileğini lisana getirdiği bildiriler geldi.
Öbür yandan Türkiye ile kanlı bıçaklı olan Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman‘ın Ankara ziyareti ve Türkiye’ye yönelik yatırımlara odaklı fotoğrafın siyasi ayağı çabucak hemen anlaşılamazken, Erdoğan, BAE ile başlanan açılımın İsrail ve Mısır’la da devam ettirileceğini vurguladı.
Ekonomik kriz altında Türk dış siyasetinin görünümünü ODTÜ’den Prof. Mustafa Türkeş ile konuştuk.
‘Türkiye de 2019’dan beri İbrahim Mutabakatlarıyla tasarlananın içine sokuldu’
Prof. Türkeş’e bakılırsa BAE ile gelinen nokta 2019’dan beri İbrahim Mutabakatlarıyla tasarlananın devamı niteliğinde. Türkeş, Türkiye’nin de bunun içine çekildiği görüşünü lisana getirdi:
“Yaşananları büyük bir sapma olarak okumuyorum. Devamlılığı olan öğelerin daha fazla olduğunu düşünüyorum. BAE ile gelinen nokta aslında 2019’dan beri süregelen İbrahim Muahedeleriyle tasarlanan siyasetlerin devamı niteliğinde, Türkiye’ye onun içine çektiler diye düşünüyorum. Basına yansıyan tartışmalara baktığım vakit iki eksen üzerinde duruldu. ABD-İngiltere eksenli Ortadoğu’da Amerika’nın rollerinin bir kısmını İngiltere’yle paylaşarak bir bir daha düzenleme eğilimine girdiğini ileri süren bir görüş var. Bir diğer görüş ise tüm bunlar aslında daha liberal bir perspektiften okuyan bir yaklaşım. Biden’dan liberal rol oynamasını düşünenlerin şapkasını önüne koyup düşünmesi lazım. O kadar açık etti ki Biden, insan hakları ve gibisi liberal pahaları epeyce da önemsemediğini ortaya koydu.”
‘NATO deniz gücü karşılığında F-16 mükafatı doğruysa…’
Türkeş, Biden’ın Ortadoğu ve Karadeniz’de izlediği siyasetlerin değerli kısmının Trump’ın devamı olduğunu vurguladı. Karadeniz bölgesine yönelik NATO deniz gücü projesinin hayata geçirilmesi ve Türkiye’nin de katkısı karşılığında F-16’ların ödül olacağı argümanına atıf yapan Türkeş, bu doğruysa ABD’nin 1990’larda inşa edilen Karadeniz bölgesini istikrarsızlaştırmama temelli siyasetlerinin da NATO üzerinden sabote edilmiş olacağını lisana getirdi:
“Biden’ın Ortadoğu ve Karadeniz’de izlediği siyasetlerin kıymetli bir kısmı, eleştirse de Trump devrinde oluşturulan destekler üzerine bina edildiğini söylemek mümkün. Örneğin, Karadeniz’deki durum nedir? Trump, ‘Ben buradan mümkün olduğunca uzaklaşacağım aşikâr ölçülerde’ dedi. Fakat o uzaklaşmanın bölgede yaratacağı istikrarsızlık ortamını kendi lehine dönüştürmek için Biden idaresi ivme kazandırdı. Obama devrinde kıymetli ölçüde Karadeniz problemi ‘yeni başlangıç yapalım’ diye tanımladığı şeyle bir durağanlaştırma sürecine sokulmuştu. Artık Biden devrinde bu sürat kazandı. Şayet söylentiler doğruysa Karadeniz bölgesine yönelik NATO deniz gücü projesi hayata geçirilip, Türkiye’nin de buna yanlışsız katkıda bulunması kelam konusu ise bunu F-16’lara karşılık bir ödül olarak verildiği tezi da dolaşıyor. Şayet bu doğruysa, bu şu manaya gelir. 1990’larda kurgulanan ve Türkiye’de kıymetli ölçüde hem askeri cenahın hem siyasi cenahın ortaklaşa üretmeye çalıştığı Karadeniz bölgesini istikrarsızlaştırmayalım, orada vilayetle de bir istikrar arayacaksak Ukrayna’nın da dahil olduğu Karadeniz’de kıyısı olan ülkelerin bir ortaya geldiği bir Karadeniz gücü oluşturalım dediler ve yaptılar. Yasa dışı bütün düzeneklere karşı bunlar çalışsın, üretsin, tedbir alsın, bu biçimde bir politikayı hayata geçirdiler. Bunu sabote eden ABD idi. Bu ABD’nin işine gelmeyen bir şey. ABD’nin Karadeniz’e girişine bir münasebet kalmayacağı için bundan hiç hoşlanmadı ve bunu çökertme projesini NATO üzerinde gerçekleştirdi. Obama’ya kadar olan süreç fazlaca süratliydi. Obama bunu tereddütle karşıladı ve bir süre askıya aldı. Rusya’nın buna Gürcistan’da verdiği yanıt fazlaca netti. daha sonrasındaki süreçte de Ukrayna problemi şu anda yakıcı bir noktada. 90’lı yılların başında kurgulanan, Türkiye’nin tıpkı zamandaniz kuvvetleri hem hava kuvvetleri olsun canı gönülden savunduğu bir şeydi.”
‘Ukrayna’dan Türkiye’ye arabuluculuk rolü çıkmaz, ABD’ye ben burada da rol oynarım’ iletisi verilmek isteniyor’
Türkiye’nin bugüne kadar Ortadoğu’da bir epeyce arabuluculuğa soyunduğu lakin hiç birinin manalı bir sonuç vermediğini anımsatan Türkeş, Ukrayna ile Rusya içinde arabuluculuk eforlarını da beyhude buluyor. Ukrayna’nın yaşadığı istikrarsızlığın kökeninde Avrupa ile ABD’nin ortak siyasetinin bulunduğunu vurgulayan, problemin Rusya için de farklı bir mana taşıdığını anımsatan Türkeş, buradan Ankara’ya ‘rol çıkmayacağını’ söylerken, Ankara’nın aslında ABD’ye ‘Ben burada da bir rol oynarım’ iletisi verme isteğinde olduğunu lisana getirdi:
“Ortadoğu’da ne yaptı? Suriye ile İsrail içinde, hatta İsrail ile Hamas içinde İran ile Batı içinde arabulucu rolüne soyundu lakin hiç bir tanesi manalı sonuç veremedi. Türkiye büyük bir güç değil. Birtakım şeylerin dikte edecek, olmadığı vakit çözülemeyecek bir rolü yok. bu biçimde bir rolü yerine getirebilir mi diyecek olursak epeyce ihtimal vermiyorum. Ukrayna sıkıntısı Avrupa ile ABD’nin ortak siyaseti olarak Ukrayna’nın şu ana kadar yaşadığı istikrarsızlıkların ana sebebidir. Türkiye ne ABD ne AB’ye bu hususta bir siyaset önerebilecek durumda değil. Rusya’nın da bu biçimde bir şeye yanaşacağına epey ihtimal vermiyorum. Rusya bunu nasıl okur? Ankara, ‘Suriye’de bu biçimde bir rekabet ve işbirliği ortamı oluşturduk. Ona misal bir rolü Ukrayna’da ben de oynamak istiyorum’ tonlaması yapacaktır. Rusya bundan hiç hoşlanmayacaktır. Ukrayna sıkıntısı, Rusya için öteki. Çarçabuk hazmedebileceği, yese bile yutamayacağı bir sorun. Türkiye’ye fazlaca fazla bir rol çıkmaz. Ancak Türkiye bu biçimde bir talebi diplomatik olarak lisana getirir. Fakat buradan manalı bir şey çıkmaz. Bunun gerisinde yatan niçinlerden bir tanesi Ankara’nın aslında bu tonla ABD’ye ‘Ben burada da bir rol oynarım’ iletisi verme isteğiyle ilgili bir şey olduğunu düşünüyorum. Onun karşılığında ABD de NATO deniz gücünü hayata geçirelim, bu biçimdecek sen orada daha fazlaca rol üstlenebilirsin iletisi verecektir. ötürüsıyla kendi kendini bir girdaba sokma durumu yaşayabilir. Orta ölçekli bir aktör olarak ABD ile bu biçimde bir müzakere içine girdiğinizde ‘ayıyla yatağa giriyorsunuz.’ Küçük bir aktörün ayıyla birebir ortamda çaba etmesi hiç kolay olmayacaktır. Buradan bir şey çıkacağını düşünmüyorum.”
‘ABD ve AB, Bulgaristan ve Romanya üzerinden siyaset üretmek istiyor fakat Bulgaristan’ın çekinceleri var’
Türkeş Karadeniz’de ‘suların ısındığını’ belirtirken, ABD’nin AB ile birlikte Romanya ve Bulgaristan üzerinden siyaset üretmek istediğini lakin Sofya ayağında takıldığını vurguladı:
“Karadeniz’de suların ısındığını da görmek lazım. Blinken, şu sıra Baltık ülkelerinde. Geçen ay Ukrayna ile mutabakat paktı imzalandı. Amerika orada ‘Ukrayna’yı silahlandırabiliriz. Fakat oraya büyük kelamlar vermeyiz’ diyor. bu biçimde AB ile Karadeniz’deki Romanya, Bulgaristan üzerinden bu işi çözelim diyor. Geçen hafta Bulgaristan’daki seçimlerde Cumhurbaşkanı seçilen kişi, açıkça ‘Rusya ile karşı karşıya gelmeyi göze almayız’ dedi. ABD ve AB, Bulgaristan ve Romanya üzerinden bir siyaset üretmek istiyor. Romanya daha yakın buna lakin Bulgaristan’ın çekinceleri var. Türkiye, Karadeniz’de istikrarsızlığa yol açacak rastgele bir adımdan kaçınmak istiyorsa bunun yolları mevcut. Ancak iktidar bunu diplomaside araçsallaştırıp kendi bekası için kullanacaksa bu fazlaca riskli bir oyundur. her insanın altında kalacağı bir oyuna dönüşebilir.”
‘İbrahim Mutabakatlarının konsolide edilmesi Türkiye’nin de sürece katılmasını gerektiriyor’
Prof. Türkeş, Türkiye-BAE olağanlaşması ile ilgili iktisadi beklentilerin daha evvelki Katar meseladen hareketle Türkiye’nin karşı karşıya olduğu krizi çözemeyeceğini her insanın bildiğini anımsattı. Siyasi boyutta bir daha ittifak sistemi yerine ABD-Britanya ittifakını güçlendirme atılımının kelam konusu olduğunu belirten Türkeş, Arapların İsrail ile muahedesinin konsolidasyonunun Türkiye’nin de sürece katılmasını gerektirdiğine dikkat çekti:
“BAE ile ilgili, ‘Bayram değil seyran değil, eniştem beni niçin öptü’ durumu var. Bu bize şunu gösteriyor: İktisadi olarak yapılan açıklamaların Katar meseladen yola çıkarak bakıldığında fazlaca büyük umut vadeden bir şey olmadığını biliyoruz. Fiilen gelebilecek nakdi akçelerin Türkiye’nin karşı karşıya kaldığı krizi çözebilecek nitelikte olmayacağını aşağı üst herkes kestirim ediyor. Bunun siyasal boyutu var. Bunu da ihtimal ki İngiltere-ABD içindeki alakanın Ortadoğu’da var olan ittifakı güçlendirme üzerine olduğunu düşünüyorum, bu yeni bir ittifak sistemi değil. Zira İbrahim Mutabakatlarının temeli şudur. İsrail’i garanti altına alan, güçlendiren ve daha tesirli hale getirecek siyasetin aracıdır. Bunun için de emirliklerin hepsini İsrail ile masaya oturtup ilgileri olağanlaştırma, ikinci basamağı olarak da bunun konsolide edilmesi. Bu konsolide etmenin kıymetli ögelerinden biri Türkiye’nin de bu sürece katılmasını gerektiriyor.”
‘Türkiye’nin ucuz iş gücü olarak Batı’ya satış yapması dahi işleyen bir model olmaktan çıktı’
Türkeş’e bakılırsa, Erdoğan idaresi ABD ile görüşmelerinde Türkiye’yi bir lojistik merkez haline getirme, bu biçimdece ‘Çin’e karşı gerektiğinde kullanışlı aygıt olma’ bildirisi vermek istiyor. Lakin Türkiye’nin Çin’le rekabet edecek bir üretim yapısı olmadığını anımsatan Türkeş, “Türkiye’de ucuz iş gücü olarak batıya satış yapmanın dahi çalışabilir bir model olmaktan çıktığını düşünüyorum” değerlendirmesinde bulundu:
“Daha büyük fotoğraf şudur: İktidar ABD ile görüşmelerinde Türkiye’yi bir lojistik merkez haline getirme, bu biçimdece ‘Çin’e karşı gerektiğinde ben kullanışlı bir aygıt olabilirim’ bildirisi vermek istiyor. Bu çalışır mı, fazlaca emin değilim. Zira Türkiye’nin Çin ile rekabet edebilecek bir üretim yapısı yok. Kağıt üzerinde söylemiş olduğimizde, ABD bu elzem noktada, ‘Çin’e karşı çaba edeceğim, o denli bir şey üreteceğim ki Çin’i önleyeceğim’ siyaseti izliyor. Türkiye de diyor ki ‘O boşlukta ortaya çıkacak lojistik merkezleri ben tedarik ederim.’ Bunu yapabilme gücüne de sahip olmadığını düşünüyorum. Türkiye’de ucuz iş gücü olarak Batı’ya satış yapmanın dahi çalışabilir bir model olmaktan çıktığını düşünüyorum. Karşı karşıya olunan zorluğun aşılması hiç kolay olmayacak lakin imkansız da değil. İktidarın varlığını sürdürmesi için bunları hızlandırarak yapacağını iddia ediyorum. 1890’larda Osmanlı idaresinin düştüğü açmazın birebiri değil ancak bir benzerinin bir daha üretildiğini, farklı bloklaşmalar yaşanırken, – Soğuk Savaş lafları yanlış – bu ittifaklar üzerinden bloklaşma sürecidir, ona fazlaca benziyor. Son etabı ise şayet bahsin çözümlenemez bir noktaya gitmesi büyük çatışmalara da yol açacağı manasına gelir.”
NATO’nun Letonya’nın başşehri Riga’daki dışişleri bakanları toplantısı öncesinde Ukrayna ve Belarus odaklı kriz ağırlaşırken, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’dan Rusya Federasyonu ile Ukrayna içinde esir takası dahil ‘arabuluculuk’ dileğini lisana getirdiği bildiriler geldi.
Öbür yandan Türkiye ile kanlı bıçaklı olan Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman‘ın Ankara ziyareti ve Türkiye’ye yönelik yatırımlara odaklı fotoğrafın siyasi ayağı çabucak hemen anlaşılamazken, Erdoğan, BAE ile başlanan açılımın İsrail ve Mısır’la da devam ettirileceğini vurguladı.
Ekonomik kriz altında Türk dış siyasetinin görünümünü ODTÜ’den Prof. Mustafa Türkeş ile konuştuk.
‘Türkiye de 2019’dan beri İbrahim Mutabakatlarıyla tasarlananın içine sokuldu’
Prof. Türkeş’e bakılırsa BAE ile gelinen nokta 2019’dan beri İbrahim Mutabakatlarıyla tasarlananın devamı niteliğinde. Türkeş, Türkiye’nin de bunun içine çekildiği görüşünü lisana getirdi:
“Yaşananları büyük bir sapma olarak okumuyorum. Devamlılığı olan öğelerin daha fazla olduğunu düşünüyorum. BAE ile gelinen nokta aslında 2019’dan beri süregelen İbrahim Muahedeleriyle tasarlanan siyasetlerin devamı niteliğinde, Türkiye’ye onun içine çektiler diye düşünüyorum. Basına yansıyan tartışmalara baktığım vakit iki eksen üzerinde duruldu. ABD-İngiltere eksenli Ortadoğu’da Amerika’nın rollerinin bir kısmını İngiltere’yle paylaşarak bir bir daha düzenleme eğilimine girdiğini ileri süren bir görüş var. Bir diğer görüş ise tüm bunlar aslında daha liberal bir perspektiften okuyan bir yaklaşım. Biden’dan liberal rol oynamasını düşünenlerin şapkasını önüne koyup düşünmesi lazım. O kadar açık etti ki Biden, insan hakları ve gibisi liberal pahaları epeyce da önemsemediğini ortaya koydu.”
‘NATO deniz gücü karşılığında F-16 mükafatı doğruysa…’
Türkeş, Biden’ın Ortadoğu ve Karadeniz’de izlediği siyasetlerin değerli kısmının Trump’ın devamı olduğunu vurguladı. Karadeniz bölgesine yönelik NATO deniz gücü projesinin hayata geçirilmesi ve Türkiye’nin de katkısı karşılığında F-16’ların ödül olacağı argümanına atıf yapan Türkeş, bu doğruysa ABD’nin 1990’larda inşa edilen Karadeniz bölgesini istikrarsızlaştırmama temelli siyasetlerinin da NATO üzerinden sabote edilmiş olacağını lisana getirdi:
“Biden’ın Ortadoğu ve Karadeniz’de izlediği siyasetlerin kıymetli bir kısmı, eleştirse de Trump devrinde oluşturulan destekler üzerine bina edildiğini söylemek mümkün. Örneğin, Karadeniz’deki durum nedir? Trump, ‘Ben buradan mümkün olduğunca uzaklaşacağım aşikâr ölçülerde’ dedi. Fakat o uzaklaşmanın bölgede yaratacağı istikrarsızlık ortamını kendi lehine dönüştürmek için Biden idaresi ivme kazandırdı. Obama devrinde kıymetli ölçüde Karadeniz problemi ‘yeni başlangıç yapalım’ diye tanımladığı şeyle bir durağanlaştırma sürecine sokulmuştu. Artık Biden devrinde bu sürat kazandı. Şayet söylentiler doğruysa Karadeniz bölgesine yönelik NATO deniz gücü projesi hayata geçirilip, Türkiye’nin de buna yanlışsız katkıda bulunması kelam konusu ise bunu F-16’lara karşılık bir ödül olarak verildiği tezi da dolaşıyor. Şayet bu doğruysa, bu şu manaya gelir. 1990’larda kurgulanan ve Türkiye’de kıymetli ölçüde hem askeri cenahın hem siyasi cenahın ortaklaşa üretmeye çalıştığı Karadeniz bölgesini istikrarsızlaştırmayalım, orada vilayetle de bir istikrar arayacaksak Ukrayna’nın da dahil olduğu Karadeniz’de kıyısı olan ülkelerin bir ortaya geldiği bir Karadeniz gücü oluşturalım dediler ve yaptılar. Yasa dışı bütün düzeneklere karşı bunlar çalışsın, üretsin, tedbir alsın, bu biçimde bir politikayı hayata geçirdiler. Bunu sabote eden ABD idi. Bu ABD’nin işine gelmeyen bir şey. ABD’nin Karadeniz’e girişine bir münasebet kalmayacağı için bundan hiç hoşlanmadı ve bunu çökertme projesini NATO üzerinde gerçekleştirdi. Obama’ya kadar olan süreç fazlaca süratliydi. Obama bunu tereddütle karşıladı ve bir süre askıya aldı. Rusya’nın buna Gürcistan’da verdiği yanıt fazlaca netti. daha sonrasındaki süreçte de Ukrayna problemi şu anda yakıcı bir noktada. 90’lı yılların başında kurgulanan, Türkiye’nin tıpkı zamandaniz kuvvetleri hem hava kuvvetleri olsun canı gönülden savunduğu bir şeydi.”
‘Ukrayna’dan Türkiye’ye arabuluculuk rolü çıkmaz, ABD’ye ben burada da rol oynarım’ iletisi verilmek isteniyor’
Türkiye’nin bugüne kadar Ortadoğu’da bir epeyce arabuluculuğa soyunduğu lakin hiç birinin manalı bir sonuç vermediğini anımsatan Türkeş, Ukrayna ile Rusya içinde arabuluculuk eforlarını da beyhude buluyor. Ukrayna’nın yaşadığı istikrarsızlığın kökeninde Avrupa ile ABD’nin ortak siyasetinin bulunduğunu vurgulayan, problemin Rusya için de farklı bir mana taşıdığını anımsatan Türkeş, buradan Ankara’ya ‘rol çıkmayacağını’ söylerken, Ankara’nın aslında ABD’ye ‘Ben burada da bir rol oynarım’ iletisi verme isteğinde olduğunu lisana getirdi:
“Ortadoğu’da ne yaptı? Suriye ile İsrail içinde, hatta İsrail ile Hamas içinde İran ile Batı içinde arabulucu rolüne soyundu lakin hiç bir tanesi manalı sonuç veremedi. Türkiye büyük bir güç değil. Birtakım şeylerin dikte edecek, olmadığı vakit çözülemeyecek bir rolü yok. bu biçimde bir rolü yerine getirebilir mi diyecek olursak epeyce ihtimal vermiyorum. Ukrayna sıkıntısı Avrupa ile ABD’nin ortak siyaseti olarak Ukrayna’nın şu ana kadar yaşadığı istikrarsızlıkların ana sebebidir. Türkiye ne ABD ne AB’ye bu hususta bir siyaset önerebilecek durumda değil. Rusya’nın da bu biçimde bir şeye yanaşacağına epey ihtimal vermiyorum. Rusya bunu nasıl okur? Ankara, ‘Suriye’de bu biçimde bir rekabet ve işbirliği ortamı oluşturduk. Ona misal bir rolü Ukrayna’da ben de oynamak istiyorum’ tonlaması yapacaktır. Rusya bundan hiç hoşlanmayacaktır. Ukrayna sıkıntısı, Rusya için öteki. Çarçabuk hazmedebileceği, yese bile yutamayacağı bir sorun. Türkiye’ye fazlaca fazla bir rol çıkmaz. Ancak Türkiye bu biçimde bir talebi diplomatik olarak lisana getirir. Fakat buradan manalı bir şey çıkmaz. Bunun gerisinde yatan niçinlerden bir tanesi Ankara’nın aslında bu tonla ABD’ye ‘Ben burada da bir rol oynarım’ iletisi verme isteğiyle ilgili bir şey olduğunu düşünüyorum. Onun karşılığında ABD de NATO deniz gücünü hayata geçirelim, bu biçimdecek sen orada daha fazlaca rol üstlenebilirsin iletisi verecektir. ötürüsıyla kendi kendini bir girdaba sokma durumu yaşayabilir. Orta ölçekli bir aktör olarak ABD ile bu biçimde bir müzakere içine girdiğinizde ‘ayıyla yatağa giriyorsunuz.’ Küçük bir aktörün ayıyla birebir ortamda çaba etmesi hiç kolay olmayacaktır. Buradan bir şey çıkacağını düşünmüyorum.”
‘ABD ve AB, Bulgaristan ve Romanya üzerinden siyaset üretmek istiyor fakat Bulgaristan’ın çekinceleri var’
Türkeş Karadeniz’de ‘suların ısındığını’ belirtirken, ABD’nin AB ile birlikte Romanya ve Bulgaristan üzerinden siyaset üretmek istediğini lakin Sofya ayağında takıldığını vurguladı:
“Karadeniz’de suların ısındığını da görmek lazım. Blinken, şu sıra Baltık ülkelerinde. Geçen ay Ukrayna ile mutabakat paktı imzalandı. Amerika orada ‘Ukrayna’yı silahlandırabiliriz. Fakat oraya büyük kelamlar vermeyiz’ diyor. bu biçimde AB ile Karadeniz’deki Romanya, Bulgaristan üzerinden bu işi çözelim diyor. Geçen hafta Bulgaristan’daki seçimlerde Cumhurbaşkanı seçilen kişi, açıkça ‘Rusya ile karşı karşıya gelmeyi göze almayız’ dedi. ABD ve AB, Bulgaristan ve Romanya üzerinden bir siyaset üretmek istiyor. Romanya daha yakın buna lakin Bulgaristan’ın çekinceleri var. Türkiye, Karadeniz’de istikrarsızlığa yol açacak rastgele bir adımdan kaçınmak istiyorsa bunun yolları mevcut. Ancak iktidar bunu diplomaside araçsallaştırıp kendi bekası için kullanacaksa bu fazlaca riskli bir oyundur. her insanın altında kalacağı bir oyuna dönüşebilir.”
‘İbrahim Mutabakatlarının konsolide edilmesi Türkiye’nin de sürece katılmasını gerektiriyor’
Prof. Türkeş, Türkiye-BAE olağanlaşması ile ilgili iktisadi beklentilerin daha evvelki Katar meseladen hareketle Türkiye’nin karşı karşıya olduğu krizi çözemeyeceğini her insanın bildiğini anımsattı. Siyasi boyutta bir daha ittifak sistemi yerine ABD-Britanya ittifakını güçlendirme atılımının kelam konusu olduğunu belirten Türkeş, Arapların İsrail ile muahedesinin konsolidasyonunun Türkiye’nin de sürece katılmasını gerektirdiğine dikkat çekti:
“BAE ile ilgili, ‘Bayram değil seyran değil, eniştem beni niçin öptü’ durumu var. Bu bize şunu gösteriyor: İktisadi olarak yapılan açıklamaların Katar meseladen yola çıkarak bakıldığında fazlaca büyük umut vadeden bir şey olmadığını biliyoruz. Fiilen gelebilecek nakdi akçelerin Türkiye’nin karşı karşıya kaldığı krizi çözebilecek nitelikte olmayacağını aşağı üst herkes kestirim ediyor. Bunun siyasal boyutu var. Bunu da ihtimal ki İngiltere-ABD içindeki alakanın Ortadoğu’da var olan ittifakı güçlendirme üzerine olduğunu düşünüyorum, bu yeni bir ittifak sistemi değil. Zira İbrahim Mutabakatlarının temeli şudur. İsrail’i garanti altına alan, güçlendiren ve daha tesirli hale getirecek siyasetin aracıdır. Bunun için de emirliklerin hepsini İsrail ile masaya oturtup ilgileri olağanlaştırma, ikinci basamağı olarak da bunun konsolide edilmesi. Bu konsolide etmenin kıymetli ögelerinden biri Türkiye’nin de bu sürece katılmasını gerektiriyor.”
‘Türkiye’nin ucuz iş gücü olarak Batı’ya satış yapması dahi işleyen bir model olmaktan çıktı’
Türkeş’e bakılırsa, Erdoğan idaresi ABD ile görüşmelerinde Türkiye’yi bir lojistik merkez haline getirme, bu biçimdece ‘Çin’e karşı gerektiğinde kullanışlı aygıt olma’ bildirisi vermek istiyor. Lakin Türkiye’nin Çin’le rekabet edecek bir üretim yapısı olmadığını anımsatan Türkeş, “Türkiye’de ucuz iş gücü olarak batıya satış yapmanın dahi çalışabilir bir model olmaktan çıktığını düşünüyorum” değerlendirmesinde bulundu:
“Daha büyük fotoğraf şudur: İktidar ABD ile görüşmelerinde Türkiye’yi bir lojistik merkez haline getirme, bu biçimdece ‘Çin’e karşı gerektiğinde ben kullanışlı bir aygıt olabilirim’ bildirisi vermek istiyor. Bu çalışır mı, fazlaca emin değilim. Zira Türkiye’nin Çin ile rekabet edebilecek bir üretim yapısı yok. Kağıt üzerinde söylemiş olduğimizde, ABD bu elzem noktada, ‘Çin’e karşı çaba edeceğim, o denli bir şey üreteceğim ki Çin’i önleyeceğim’ siyaseti izliyor. Türkiye de diyor ki ‘O boşlukta ortaya çıkacak lojistik merkezleri ben tedarik ederim.’ Bunu yapabilme gücüne de sahip olmadığını düşünüyorum. Türkiye’de ucuz iş gücü olarak Batı’ya satış yapmanın dahi çalışabilir bir model olmaktan çıktığını düşünüyorum. Karşı karşıya olunan zorluğun aşılması hiç kolay olmayacak lakin imkansız da değil. İktidarın varlığını sürdürmesi için bunları hızlandırarak yapacağını iddia ediyorum. 1890’larda Osmanlı idaresinin düştüğü açmazın birebiri değil ancak bir benzerinin bir daha üretildiğini, farklı bloklaşmalar yaşanırken, – Soğuk Savaş lafları yanlış – bu ittifaklar üzerinden bloklaşma sürecidir, ona fazlaca benziyor. Son etabı ise şayet bahsin çözümlenemez bir noktaya gitmesi büyük çatışmalara da yol açacağı manasına gelir.”